Döwrebap ulaglaryň hemmesi ulag hadysalarynyň öňüni almak üçin ulanylýan eşidilýän signal bilen enjamlaşdyrylandyr.Ses signalynyň nämedigini, haýsy görnüşdigini, nähili işleýändigini we işiniň nämä esaslanýandygyny, şeýle hem signallary saýlamagy we olary çalyşmagy okaň.
Ses näme?
Ses signaly (ses signalizasiýa enjamy, ZSP) - ulaglaryň ses duýduryşynyň esasy elementi;Howpsuz ýagdaýlaryň öňüni almak üçin beýleki ýol ulanyjylaryna duýduryş bermek üçin belli bir äheňiň (ýygylygyň) eşidilýän signalyny çykarýan elektrik, elektron ýa-da pnewmatik enjam.
Häzirki ofol düzgünlerine laýyklykda, Russiýada işleýän her bir ulag, diňe ýol hadysalarynyň öňüni almak üçin ulanylmaly eşidilýän duýduryş enjamy bilen üpjün edilmelidir."Awtoulagyň işlemegi gadagan edilen näsazlyklaryň we şertleriň sanawy" -yň 7.2-nji bendine laýyklykda ses signalynyň bozulmagy awtoulagyň işlemeginiň gadagan edilmeginiň sebäbi bolup durýar.Şonuň üçin nädogry ZSP çalyşmaly we bu enjamy dogry saýlamak üçin onuň görnüşlerine, parametrlerine we esasy aýratynlyklaryna düşünmeli.
Ses signallarynyň görnüşleri, gurluşy we işleýiş ýörelgesi
Bazardaky ZSP iş prinsipine, spektral kompozisiýa we çykýan sesiň äheňine laýyklykda birnäçe görnüşe bölünip bilner.
Olarda goýlan iş ýörelgesine laýyklykda ähli enjamlar üç esasy topara bölünýär:
● Elektrik;
N Pnewmatik we elektro-pnewmatik;
● Elektron.
Birinji topara, solenoidde (elektromagnit) üýtgeýän tok täsirinde yrgyldap, membranadan emele gelýän ähli ZSP bar.Ikinji topara sesiň awtoulagdan ýa-da öz kompressoryndan şahyň üstünden geçýän howa akymynyň netijesinde emele gelýän signallary öz içine alýar, bu enjamlara adatça şah diýilýär.Üçünji topara elektron ses generatorlary bolan dürli enjamlar girýär.
Çykarylan sesiň spektral düzümine görä ZSP-iň iki görnüşi bar:
● Şowhun;
● Tonal.
Birinji topara giň ýygylyklaryň sesini (on müňlerçe müň Hz) çykarýan signallar girýär, gulagymyz tarapyndan ýiti ses ýa-da diňe bir ses hökmünde kabul edilýär.Ikinji topara 220-550 Hz aralygynda belli bir beýiklikdäki ses çykarýan ZSP girýär.
Şol bir wagtyň özünde, tonly ZSP iki aralykda işläp biler:
Dizaýnmembrananyň (disk)ses signalyPnewmatik ses signalynyň dizaýny
● Pes ses - 220-400 Hz aralygynda;
● tonokary ses - 400-550 Hz aralygynda.
Bu ýygylyklaryň ses signalynyň esasy äheňine laýyk gelýändigini bellemelidiris, ýöne şeýle enjamlaryň her biri ses we beýleki ýygylyklary on kiloga çenli çykarýar.
ZSP görnüşleriniň hersiniň öz aýratynlyklary we amaly programmalary bar, has jikme-jik seredilmeli.
Membrana (disk) ses signallary
Membrana (disk) ses signallary
Bu dizaýnyň enjamlaryna elektromagnit, elektromehaniki ýa-da yrgyldy diýilýär.Gurluş taýdan signal ýönekeý: demir membrana (ýa-da disk) birikdirilen we aragatnaşyk topary bilen kontaktda hereketli armaturaly elektromagnit esaslanýar.Bu gurluşyň üstünde membrana bilen örtülen korpusda ýerleşdirilen, membranada rezonator goşmaça bolup biler - sesiň sesini ýokarlandyrmak üçin tekiz ýa-da käse şekilli plastinka.Bedeniň awtoulagyň elektrik ulgamyna birikmek üçin ýaý we terminallary bar.
ZSP diskiň işleýiş prinsipi ýönekeý.Elektromagnitde tok ulanylanda, onuň armaturasy yza çekilýär we kontaktlara garşy çykýar, olary açýar - elektromagnit energiýa bilen üpjün edilýär we armatura baharyň ýa-da membrananyň elastikliginiň täsiri astynda öňki ýagdaýyna gaýdyp gelýär, ýene-de kontaktlaryň ýapylmagyna we elektromagnitiň tok üpjünçiligine getirýär.Bu amal 200-500 Hz ýygylykda gaýtalanýar, titrän membrana degişli ýygylygyň sesini çykarýar, rezonator tarapyndan goşmaça güýçlendirilip bilner.
Wibrasiýa elektromagnit signallary ýönekeý dizaýny, arzan bahasy we çydamlylygy sebäpli iň ýygydyr.Bazarda dürli görnüşde hödürlenýär, pes we ýokary sesler üçin awtoulaglara köplenç jübüt goýulýan görnüşler bar.
Membrana şahy ZSP
Bu görnüşdäki enjamlar dizaýnda ýokarda agzalan signallara meňzeýär, ýöne goşmaça jikme-jiklikleri bar - göni şah ("şah"), spiral ("koklea") ýa-da başga bir görnüş.Tüýdügiň arka tarapy membrananyň gyrasynda ýerleşýär, şonuň üçin membrananyň titremesi şahyň içindäki ähli howanyň titremegine sebäp bolýar - bu belli bir spektral kompozisiýanyň ses çykaryşyny üpjün edýär, sesiň äheňi uzynlyga baglydyr we şahyň içki göwrümi.
Iň ýaýranlary az ýer tutýan we ýokary güýje eýe bolan ykjam "ulitka" signallarydyr.Birneme az ýaýran “şah” signallary ulaldylandan soň özüne çekiji görnüşe eýe bolup, awtoulag bezemek üçin ulanylyp bilner.Şahyň görnüşine garamazdan, bu ZSP-ler meşhurlygy üpjün edýän adaty yrgyldy signallarynyň ähli artykmaçlyklaryna eýedir.
Şah membranasynyň ses signalynyň dizaýny
Pnewmatik we elektro-pnewmatik ses signallary
Elektro-pnewmatik şah
Bu görnüşdäki ZSP, howa akymynda yrgyldaýan inçe plastinkadan ses öndürmegiň ýönekeý ýörelgesine esaslanýar.Gurluş taýdan pnewmatik signal göni şah bolup, dar böleginde gamyş ýa-da membrana titremesi bilen ýapyk howa kamerasy bar - içinde bir görnüşli ýa-da başga bir tabak bar bolan kiçijik boşluk.Kamerada ýokary basyşly howa (10 atmosfera çenli) üpjün edilýär, plastinkanyň titremegine sebäp bolýar - bu bölek şah tarapyndan güýçlendirilen belli bir ýygylygyň sesini çykarýar.
Signallaryň iki görnüşi bar - awtoulagyň pnewmatik ulgamyna birikmegi talap edýän pnewmatik we elektrik hereketlendirijisi bilen öz kompressory bolan elektropnewmatik.Görnüşine garamazdan, islenýän ýygylyga we ses intensiwligine ýetýän ulagda dürli äheňli iki ýa-da üç ýa-da has köp ZSP oturdylýar.
Häzirki wagtda pnewmatiki signallar ýokary bahasy sebäpli iň az ýaýran, ýöne ýokary sesli ýük awtoulaglary üçin zerur bolup durýar, bu enjamlar sazlamak üçin hem ulanylýar.
Elektron ZSP
Bu görnüşdäki enjamlar ses ýygylygynyň elektron generatorlaryna, dinamiki kelleler ýa-da beýleki görnüşli elektrik çykaryjylar tarapyndan amala aşyrylýan ses çykarylyşyna esaslanýar.Bu signalyň artykmaçlygy, islendik ses signalyny çykarmak ukybydyr, ýöne şeýle enjamlar adaty membranadan ýa-da pnewmatik enjamlardan has gymmat we ygtybarly däl.
GOST we ses signallarynyň işleýşiniň kanuny meseleleri
Ses çykarýan enjamlaryň esasy parametrleri standartlaşdyryldy we ulanylyşynyň çäkleri berk düzgünleşdirildi.Zhli ZSP-ler GOST R 41.28-99 talaplaryna laýyk gelmelidir (bu bolsa öz gezeginde UNECE Europeanewropa Bileleşiginiň 28-nji Düzgünnamasyna laýyk gelýär).ZSP-iň esasy aýratynlyklaryndan biri, ösýän ses basyşydyr.Bu parametr motosikller üçin 95-115 dB, awtoulaglar we ýük awtoulaglary üçin 105-118 dB aralygynda bolmaly.Bu ýagdaýda ses basyşy 1800-3550 Hz ýygylyk aralygynda ölçelýär (ýagny ZSP radiasiýasynyň esasy äheňinde däl-de, adamyň gulagynyň iň duýgur ýerinde).
Raýat ulaglarynyň wagtyň geçmegi bilen yzygiderli ses ýygylygy bolan signallar bilen enjamlaşdyrylmalydygy aýratyn bellenilýär.Diýmek, adaty awtoulaglarda diňe bir dürli aýdym-sazly ZSP-ler gadagan edilmän, eýsem sirenalar, "kwaklar" we beýlekiler ýaly ýörite signallar hem gadagan edilýär.Specialörite maksatly signallar diňe standart GOST R 50574-2002 we beýlekilerde görkezilen ulaglaryň käbir kategoriýalarynda ulanylýar.Şeýle signallaryň rugsatsyz ulanylmagy administratiw jogapkärçilige getirýär.
Ses signalyny saýlamak we gurmak meselesi
Nädogry birini çalyşmak üçin ZSP-ni saýlamak, öň gurlan signalyň görnüşine we aýratynlyklaryna esaslanyp edilmeli.Öň ulagda ulanylan şol bir görnüşli we modelli (we şonuň üçin katalog belgisi) enjamy ulanmak iň gowusydyr.Şeýle-de bolsa, ses basyşyna we spektral kompozisiýa talaplaryna laýyk gelýän analoglary (ýöne kepillikli awtoulagda däl) gurmak gaty rugsat berilýär.Şeýle hem, täze signalda zerur elektrik aýratynlyklary (12 ýa-da 24 V elektrik üpjünçiligi) we görnüşi, duralgalary we terminallary bolmaly.
Üýtgeýän ses ýygylygy bolan enjamlary ulanmak kabul ederliksiz, eger awtoulagda dürli ýygylykdaky iki enjam gurlan bolsa, ýokary ýa-da pes ses signallaryny goýup bilmersiňiz.Şeýle hem ýolagçy awtoulaglarynda ýokary güýçli pnewmatik signal ulanmagyň manysy ýok - bu kanun bilen käbir kynçylyklara sebäp bolup biler.
Şahly elektromagnit ses signallary
ZSP-ni çalyşmak, ulagy abatlamak we abatlamak, we adaty bolmadyk signal gurmak boýunça görkezmelere laýyklykda - oňa berlen görkezmelere laýyklykda amala aşyrylmalydyr.Adatça, bu iş bir ýa-da iki nurbaty açmak we elektrik birikdirijilerini birikdirmek üçin gelýär.
Ses signalyny dogry saýlamak we çalyşmak bilen awtoulag howpsuzlyk talaplaryna laýyk geler we islendik şertlerde kadaly işledilip bilner.
Iş wagty: Iýul-26-2023